Hai loài nấm thuộc chi Lepiota lần đầu tiên được ghi nhận tại Việt Nam

Lepiota là một chi nấm trong họ Agaricaceae (họ nấm Tán), thuộc bộ Agaricales. Chi này hiện có khoảng 400 loài được công nhận trên toàn thế giới, trong đó nhiều loài chứa chất độc Amatoxin, có thể gây tử vong cho con người.

Nhóm nghiên cứu thuộc đề tài E-1.5 “Khu hệ nấm rừng nhiệt đới Việt Nam: đa dạng phân loại, sinh thái và cấu trúc, chức năng” của Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga đã ghi nhận 02 loài nấm thuộc chi Lepiota tại sinh cảnh rừng thường xanh thuộc Vườn quốc gia Cát Bà: L. erythrosticta và L. omninoflava. Cả hai loài đều được ghi nhận là loài mới ở Việt Nam. Lepiota erythrosticta thuộc phân nhóm Stenosporae, có bào tử hình gai và quả thể màu tím. Lepiota omninoflava thuộc phân nhóm Eriophorae, có bào tử hình bầu dục và thể quả màu vàng.

Lepiota erythrosticta (Berk. & Broome) Sacc.

Mũ nấm 15 mm, lồi tù, bề mặt màu tím đậm, đỏ sẫm, tối hơn và liên tục ở phần chóp mũ, bị gián đoạn thành các vảy màu tím trên nền trắng về phía mép mũ, mép mũ có phần phụ. Cuống nấm màu trắng, có vân sọc dưới vòng do sự hiện diện của các vảy dạng sợi màu, rỗng, với các rễ giả phân nhánh ở gốc. Vòng nấm sẽ mất đi ở giai đoạn trưởng thành.

Bào tử nấm (basidiospores) 7,8-10,6 × 3,2-4,5 µm, Q: 2,08-3, Qm = 2,44 (n = 21), nhìn từ phía trước hình thuôn dài, nhìn từ bên cạnh có dạng gai, với gốc mặt dưới kéo dài và đỉnh nhọn, bắt màu dextrin. Đảm bào tử (basidia) 21,5-27,8 × 8,2-9,8 µm, hình chùy, thành mỏng, trong suốt, bao gồm 4 bào tử.

Hình 1: Lepiota erythrosticta: (a, b) Quả thể ngoài tự nhiên, (c) Liệt bào, (d) Bào tử, (e) Đảm bào tử, (f) Vảy trên mũ nấm. Thang đo: a, b = 1 cm; c–e = 10 μm; f = 50 μm.

Lepiota omninoflava Y.J. Hou & Z.W. Ge 

Mũ nấm 4 mm, phẳng lồi, màu vàng, bề mặt phủ vảy hình chóp màu nâu vàng, vảy có gai, dày đặc hơn ở chóp mũ; mép mũ có tàn dư dạng bông xốp. Các phiến nấm rời rạc, xen kẽ với các phiến nhỏ. Cuống nấm hình trụ, màu vàng nhạt, bề mặt phủ vảy dạng sợi nhỏ, nhạt dần về phía mũ nấm, màu vàng và dày đặc hơn bên dưới vùng vòng nấm. Vòng nấm sẽ biến mất khi trưởng thành, hầu như không nhìn thấy được như những tàn dư dạng sợi màu nâu vàng.

Bào tử nấm (basidiospores) 4,5–5,5 × 2,7–3,4 µm, Q: 1,47–2,04, Qm = 1,7 (n = 21) hình elip hoặc hình trứng, thành mỏng, bắt màu dextrin. Kích thước đảm bào tử (basidia) 14–19,1 × 5,1–6,7 µm, hình chùy, thành mỏng, trong suốt, bao gồm 4 bào tử.

Hình 2: Lepiota omninoflava: (a, b) Quả thể ngoài tự nhiên, (c) Liệt bào, (d) Bào tử, (e) Đảm bào tử, (f) Vảy trên mũ nấm. Thang đo: a, b = 1 cm; c–e = 10 μm; f = 50 μm.

Tin bài và ảnh: TS. Phạm Thị Hà Giang/Viện Sinh thái nhiệt đới

Công trình công bố: Daria Ivanova, Dmitriy V. Ageev and Thi Ha Giang Pham. Two new records of Lepiota (Agaricaceae, Basidiomycota) for Vietnam (Cát Bà). Botanica Pacifica. A journal of plant science and conservation. 2025. Vol. 14, no. 2 (November 2025). ISSN 2410-3713 (Online). DOI: 10.17581/bp.2026.15101