Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga nghiệm thu đề tài về quản lý, sử dụng tài nguyên nước lưu vực sông Hinh

Chiều ngày 06 tháng 11, tại Hà Nội, Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga (Trung tâm) tổ chức họp Hội đồng Khoa học và công nghệ tư vấn đánh giá, nghiệm thu kết quả của đề tài cấp Trung tâm: “Nghiên cứu, đề xuất giải pháp quản lý, sử dụng tài nguyên nước, bảo vệ cảnh quan và môi trường lưu vực sông Hinh, tỉnh Phú Yên”. Đề tài do Viện Sinh thái nhiệt đới là đơn vị chủ trì, Thượng tá, ThS. Nguyễn Quốc Khánh là chủ nhiệm. Đề tài là một nội dung trong Kế hoạch phối hợp thực hiện Biên bản ghi nhớ giữa UBND tỉnh Phú Yên và Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga về hợp tác nghiên cứu bảo tồn đa dạng sinh học và bảo vệ các hệ sinh thái tỉnh Phú Yên.

Đại tá, TS. Phạm Duy Nam, Phó Tổng Giám đốc Trung tâm, Chủ tịch Hội đồng chủ trì phiên họp. Tham gia phiên họp có các thành viên Hội đồng, đại diện cơ quan quản lý khoa học, đơn vị chủ trì và nhóm thực hiện đề tài.

Quang cảnh buổi nghiệm thu.

Tài nguyên nước giữ vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, quá trình khai thác và sử dụng ngày càng gia tăng đang đặt ra nhiều thách thức về suy giảm nguồn nước và ô nhiễm môi trường.

Cảnh quan một phần khu vực nghiên cứu.

Lưu vực sông Hinh, một trong những lưu vực trọng điểm của tỉnh Phú Yên (nay thuộc tỉnh Đắk Lắk), với đặc điểm kết hợp giữa hồ chứa, sông, thủy điện, thủy lợi và hệ thống chuyển nước liên lưu vực, có tác động tổng hợp đến kinh tế - xã hội và môi trường. Vì vậy, việc nghiên cứu, đề xuất giải pháp quản lý, sử dụng bền vững tài nguyên nước gắn với bảo vệ cảnh quan, môi trường khu vực này là yêu cầu cấp thiết hiện nay.

Mục tiêu của đề tài nhằm xác định các đặc điểm cảnh quan và ảnh hưởng của chúng đến tài nguyên và môi trường nước lưu vực sông Hinh; đề xuất các giải pháp quản lý, sử dụng hợp lý tài nguyên và bảo vệ môi trường theo tiếp cận cảnh quan lưu vực này.

Chủ nhiệm đề tài báo cáo kết quả nghiên cứu trước Hội đồng.

Tại buổi nghiệm thu, Thượng tá, ThS. Nguyễn Quốc Khánh thay mặt nhóm nghiên cứu báo cáo các kết quả đạt được sau thời gian thực hiện đề tài. Cụ thể:

- Khu vực nghiên cứu có điều kiện tự nhiên thuận lợi với hệ thống sông hồ lớn, nguồn nước dồi dào, đất đai màu mỡ, và khí hậu phù hợp cho phát triển nông-lâm nghiệp. Ngoài ra, khu vực còn có tài nguyên rừng và khoáng sản khá phong phú, thuận lợi cho phát triển công nghiệp và kinh tế địa phương.

- Kinh tế - xã hội khu vực tăng trưởng khá, có sự chuyển dịch từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ, góp phần tạo việc làm, nâng cao thu nhập. Với vị trí nối giữa cao nguyên và đồng bằng, khu vực có tiềm năng phát triển, bảo đảm an sinh và quốc phòng - an ninh. Tuy nhiên, ngoài ngành nông - lâm nghiệp và công nghiệp điện, các ngành công nghiệp khác và dịch vụ còn chậm phát triển, chưa tác động mạnh đến phát triển kinh tế - xã hội khu vực.

- Hạ tầng quản lý nước lưu vực sông Hinh có đặc trưng kết hợp giữa hồ chứa, sông, thủy điện, thủy lợi và chuyển nước liên lưu vực. Tuy nhiên, hệ thống cấp - thoát nước còn hạn chế, xử lý nước thải, chất thải chưa được đầu tư đầy đủ, và một số công trình khai thác nước đã xuống cấp, chậm sửa chữa. Địa hình dốc cùng với tập quán chăn thả gia súc, gia cầm… đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ tác động đến chất lượng nước.

- Kết quả đánh giá chất lượng nước bằng chỉ số chất lượng nước (WQI) tại ba thời điểm (mùa khô, giao mùa, mùa mưa) cho thấy chất lượng nước nhìn chung ở mức tốt, có thể dùng cho cấp nước sinh hoạt sau xử lý, nhưng có xu hướng suy giảm từ mùa khô sang mùa mưa.

- Sự phân hóa tự nhiên và nhân sinh đã tạo nên hệ thống cảnh quan lưu vực sông Hinh có tính đa dạng cao. Khu vực nghiên cứu được phân chia thành 1 hệ, 1 phụ hệ, 3 lớp, 6 phụ lớp, 11 kiểu và 106 loại cảnh quan.

- Phân tích đặc điểm và cấu trúc cảnh quan khu vực cho thấy có ảnh hưởng rõ đến sự suy giảm chất lượng nước. Ở thượng lưu, mặc dù rừng tự nhiên chiếm ưu thế, nhưng lớp phủ bị chia cắt, làm giảm khả năng bảo vệ và duy trì chất lượng nước. Trong khi đó, từ trung lưu đến hạ lưu, cảnh quan thảm thực vật trồng (trảng cỏ, cây bụi, rừng trồng, cây hàng năm) chiếm ưu thế, là nguyên nhân chính khiến chất lượng nước suy giảm mạnh hơn.

- Đề tài đã xây dựng quy trình ứng dụng công nghệ viễn thám trong giám sát chất lượng nước mặt đối với các thông số Chlorophyll-a và TSS (tổng chất rắn lơ lửng), đáp ứng được yêu cầu đề ra.

- Để quản lý và sử dụng bền vững tài nguyên nước lưu vực sông Hinh, cần kết hợp giải pháp chính sách với công nghệ, trọng tâm là quản lý theo tiếp cận lưu vực, phát triển kinh tế sinh thái gắn với bảo vệ cảnh quan, xây dựng hệ thống giám sát - quan trắc tự động, cảnh báo sớm và xử lý nước thải, cùng với áp dụng mô hình tưới tiết kiệm nước nhằm hướng tới phát triển bền vững.

Thành viên Hội đồng nhận xét, đánh giá kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu được công bố trên 06 bài báo. Trong đó, 03 bài đăng trên các tạp chí quốc tế thuộc danh mục ISI, Scopus và 03 bài đăng trên các tạp chí khoa học chuyên ngành uy tín trong nước.

Sau khi nghe báo cáo, các thành viên Hội đồng đã thảo luận, đưa ra nhận xét, đánh giá, đồng thời đặt câu hỏi làm rõ các nội dung nghiên cứu; qua đó, đóng góp nhiều ý kiến xác đáng nhằm hoàn thiện báo cáo tổng kết và các tài liệu kèm theo của đề tài.

Thành viên Hội đồng nhận xét, đánh giá kết quả nghiên cứu.

Kết luận cuộc họp, Hội đồng tư vấn đánh giá cao những kết quả nhóm nghiên cứu đạt được. Theo đó, nhóm nghiên cứu đã giải quyết tốt các mục tiêu của nghiên cứu, hoàn thành đầy đủ các nội dung nghiên cứu, sản phẩm nghiên cứu đầy đủ theo thuyết minh, trong đó, nhiều nội dung vượt đăng ký ban đầu. Các sản phẩm nghiên cứu, đặc biệt là bộ bản đồ và các công bố quốc tế có số lượng vượt trội, chất lượng cao, đã nhận được sự đánh giá cao của Hội đồng. Các giải pháp đề xuất trong đề tài được nhận định là có ý nghĩa khoa học, thực tiễn và đóng góp thiết thực cho phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời phục vụ hiệu quả công tác quân sự, quốc phòng trên địa bàn.

Hội đồng nhất trí nghiệm thu đề tài và đánh giá mức “Xuất sắc”; đề nghị đơn vị chủ trì và chủ nhiệm đề tài hoàn thiện báo cáo tổng kết và các sản phẩm, tài liệu, trình phê duyệt theo quy định./